Analiza statystyczna zmienności
W teorii statystyki rolę podstawową spełniają pojęcia zmienności jednostkowej, czyli indywidualnej, i rozsiewu prawdopodobnego. Spróbujmy to pokrótce objaśnić.
Analiza statystyczna zmienności – Statystyka zmienności – Pierwsza z nich jest zastosowalna do wszelkich zjawisk powstających pod wpływem określonego czynnika (właściwego, głównego), ale w warunkach powodujących „zakłócenia” i wskutek tego występują różnice indywidualne. Pod wpływem np. zasadniczo jednego i tego samego „garnituru” chromosomów (48) i genów wszyscy Judzie wykazują jedne i te same cechy podstawowe (specyficznie ludzkie). Jednakże „zakłócenia” środowiskowe w obrębie organizmu, w szczególności w obrębie genów, powodują, że poszczególni ludzie ujawniają wiele różnic indywidualnych. Analizowanie statystyczne zmienności
Inny przykład: Materiał wybuchowy rozbił jednorodne ciało spoiste na cząstki w zasadzie jednakowej wielkości. Ale wskutek nierównego zadziałania na poszczególne części tego ciała poszczególne rozpryski są nierówne.
Najbardziej oczywista i dla nauki od dawna wyjątkowo interesująca jest analiza statystyczna zmienności jednostkowej u istot żyjących, w szczególności u ludzi.
Interesuje ona zarówno biologa, jak psychologa i socjologa. Chodzi tu o fakt, że wśród osobników tego samego gatunku (wieku, płci) jedna i ta sama właściwość organizmu występuje w stopniach niejednakowych. Przy tym stopnie bardzo zbliżone do siebie przeważają, stopnie wyraźnie zaś wysokie i niskie są tym rzadsze, im większe są ich różnice (odchylenia) od stopni przeważających.
Zmienność występuje w zjawiskach bez liku. W podręcznikach biologii często natrafiamy na przykład analizy statystycznej zmienności wzrostu owadów tego samego gatunku lub wielkości muszel ślimaczych. Pedagodzy nieraz posługują się przykładem wzrostu grupy dzieci w tym samym wieku. Jeśli muchy, muszle, dzieci itp. ustawić w szeregu uporządkowanym obok siebie, zauważymy, że osobników małych i dużych jest niewiele. Przeważna część osobników tych grup nieznacznie tylko różni się między sobą. Osobników małych jest mniej więcej tyle co dużych. Ale nie ma granic wyraźnych między małymi, średnimi i dużymi. Przejścia są ciągłe, w ujęciu zaś graficznym stanowią linię podnoszącą się lub opadającą bez ostrych załamań (analiza statystyczna regresji).